Το Δεκέμβριο του 1938 εκλέχτηκε Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος. Όταν τον Απρίλιο του 1941 οι Γερμανοί κατέλαβαν την Αθήνα και τον κάλεσαν να μετάσχει επίσημα ως πρόεδρος επιτροπής για την παράδοση της πόλης των Αθηνών στους Γερμανούς, ο ίδιος είπε «ο Αρχιεπίσκοπος δεν δέχεται να μετέχη εις επιτροπήν δια την παράδοσιν της πόλεως εις τον εχθρόν, έργον του Αρχιεπισκόπου είναι όχι να υποδουλώνη, αλλά να ελευθερώνη». Όταν υπεδείχθη ότι διακινδυνεύει τη θέση του με την άκαμπτη στάση του, εκείνος απάντησε απτόητος «όχι μόνον τον θρόνον αλλά και την ζωήν είμαι έτοιμος να θυσιάσω δια το καθήκον μου». Έτσι ο Χρύσανθος εκθρονίστηκε στις 2 Ιουλίου 1941, οπότε και αποσύρθηκε στο σπιτάκι του στην Κυψέλη, οδός Σουμελά.
Εκεί έμεινε εγκάθειρκτος σε όλη τη διάρκεια της κατοχής και ζούσε με στερήσεις και πάμφτωχος, συντηρούμενος από τη γενναιοδωρία των φίλων. Αλλά και μετά την απελευθέρωση, πράος εξ ιδιοσυγκρασίας, παρέμεινε σε πλήρη αφάνεια. Δεν επεδίωξε να επανέλθει στον θρόνο για να μην δημιουργηθούν εσωτερικές ανωμαλίες σε καιρούς χαλεπούς για το έθνος. Αρκέστηκε απλώς να υποβάλει και τυπική παραίτηση από τον αρχιεπισκοπικό θρόνο και πέρασε το υπόλοιπο της ζωής του στο ερημητήριό του της οδού Σουμελά μέχρι το θάνατό του (28 Σεπτεμβρίου 1949). Δύο μέρες πριν το επισκέφτηκαν η Α.Μ. η βασίλισσα μαζί με την πριγκίπισσα Ελένη του Νικολάου για να του απονείμουν τον μεγαλόσταυρο του Σωτήρος.
Όσο για την Επιτροπή Ποντιακών Μελετών, όταν του ανακοίνωσαν την σκέψη ιδρύσεώς της, εκείνος επεκρότησε ενθουσιασμένος και δέχτηκε πρόθυμα την προεδρία λέγοντας «έχω συνδέσει το όνομά μου με την Τραπεζούντα, εφόσον λέγομαι Μητροπολίτης Τραπεζούντος, και δεν δύναμαι ν΄ αρνηθώ τας υπηρεσίας μου εις ό,τι αφορά τον Ποντιακόν Ελληνισμόν». Έτσι συστάθηκε η Επιτροπή, η οποία άρχισε αμέσως την έκδοση του δικού της περιοδικού, του «Αρχείου Πόντου». Αυτό υπήρξε, αν όχι το μόνο, από τα σπουδαιότερα ελατήρια που τον παρότρυναν στη συγγραφή του μεγάλου έργου του «Εκκλησία Τραπεζούντος», το οποίο αποτελεί και τον 4ο-5ο τόμο του «Αρχείου Πόντου». Για το σπουδαιότατο αυτό έργο του βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών και το χρηματικό έπαθλο το προσφέρει στο «Αρχείον Πόντου». Η Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών τον ανακήρυξε επίτιμο διδάκτορα και η Ακαδημία Αθηνών τον εξέλεξε Ακαδημαϊκό.
Ο από Τραπεζούντος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Χρύσανθος έμεινε στην αιωνιότητα ως παράδειγμα άριστου ανθρώπου, πατριώτη, βαθυστόχαστου επιστήμονα και μεγάλου αρχιερέα.
Εκεί έμεινε εγκάθειρκτος σε όλη τη διάρκεια της κατοχής και ζούσε με στερήσεις και πάμφτωχος, συντηρούμενος από τη γενναιοδωρία των φίλων. Αλλά και μετά την απελευθέρωση, πράος εξ ιδιοσυγκρασίας, παρέμεινε σε πλήρη αφάνεια. Δεν επεδίωξε να επανέλθει στον θρόνο για να μην δημιουργηθούν εσωτερικές ανωμαλίες σε καιρούς χαλεπούς για το έθνος. Αρκέστηκε απλώς να υποβάλει και τυπική παραίτηση από τον αρχιεπισκοπικό θρόνο και πέρασε το υπόλοιπο της ζωής του στο ερημητήριό του της οδού Σουμελά μέχρι το θάνατό του (28 Σεπτεμβρίου 1949). Δύο μέρες πριν το επισκέφτηκαν η Α.Μ. η βασίλισσα μαζί με την πριγκίπισσα Ελένη του Νικολάου για να του απονείμουν τον μεγαλόσταυρο του Σωτήρος.
Όσο για την Επιτροπή Ποντιακών Μελετών, όταν του ανακοίνωσαν την σκέψη ιδρύσεώς της, εκείνος επεκρότησε ενθουσιασμένος και δέχτηκε πρόθυμα την προεδρία λέγοντας «έχω συνδέσει το όνομά μου με την Τραπεζούντα, εφόσον λέγομαι Μητροπολίτης Τραπεζούντος, και δεν δύναμαι ν΄ αρνηθώ τας υπηρεσίας μου εις ό,τι αφορά τον Ποντιακόν Ελληνισμόν». Έτσι συστάθηκε η Επιτροπή, η οποία άρχισε αμέσως την έκδοση του δικού της περιοδικού, του «Αρχείου Πόντου». Αυτό υπήρξε, αν όχι το μόνο, από τα σπουδαιότερα ελατήρια που τον παρότρυναν στη συγγραφή του μεγάλου έργου του «Εκκλησία Τραπεζούντος», το οποίο αποτελεί και τον 4ο-5ο τόμο του «Αρχείου Πόντου». Για το σπουδαιότατο αυτό έργο του βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών και το χρηματικό έπαθλο το προσφέρει στο «Αρχείον Πόντου». Η Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών τον ανακήρυξε επίτιμο διδάκτορα και η Ακαδημία Αθηνών τον εξέλεξε Ακαδημαϊκό.
Ο από Τραπεζούντος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Χρύσανθος έμεινε στην αιωνιότητα ως παράδειγμα άριστου ανθρώπου, πατριώτη, βαθυστόχαστου επιστήμονα και μεγάλου αρχιερέα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου